Ödemiş Köftesi: Yağlı Ekmekten Kebaba Dönüşen Ziyafet

Coğrafi işaretli Ödemiş Köftesi adını İzmir’in güzel ilçelerinden tarım ve hayvancılığın başkenti, özellikle patatesi ile nam salmış Ödemiş’ten almaktadır. Hazırlanışı, sunumu ve lezzeti ile Türkiye’de tadılması gereken köftelerden biridir.

Geçmişi 1890’lı yıllara dayanan bu lezzet, muhacirler aracılığıyla Ödemiş’e gelmiş, yağlı ekmekten Ödemiş Kebabı’na zamanla evrilmiştir. Günümüzde Ödemiş Köftesi olarak tanınan bu lezzet, 2021 yılında mahreç işareti almış ve coğrafi işaretli ürünler arasına girmiştir.

Yerel halktan birçok usta yetişmiş ve yeni nesle bu lezzeti aktarmıştır. Ödemiş Köftecileri, kebapçıları, kentin her yerine yayılmış zamanla ünü ilçe sınırını aşmıştır. Bugün özellikle İzmir’de sevilen lezzetlerden biri olmuş, Ödemiş’e gelenleri yemeden gitmediği bir köfte çeşididir.

Ödemiş Köftesi Özellikleri

Ödemiş Köftesi’nin kendine has, ayırt edici özellikleri vardır. En önemli özelliği irmik kullanılmasıdır. Diğer köftelerden ayırt edici özelliklerine kısaca değinelim.

• Dana veya doğurmamış düve etinden yapılır.
• Kıymasında orta yağlı ve yumuşak etler, tercihen ön kol, but ve kaburga kullanılır.
• Harçta irmik kullanılır, ekmek veya galeta unu kullanılmaz.
• Harçta baharat kullanılır.
• Tercihe göre soğan eklenir.

Benzer olduğu düşünülse de farklarını anlamak için Tire Köftesi yazımızı okuyabilirsin.

Ödemiş Köftesi nasıl pişirilir?

Köfte harcı iyice yoğrulduktan sonra kıyma makinesinde özel bir huni yardımıyla 14-15 cm uzunluğunda silindir şeklinde köfteler oluşturulur. Hazırlanan köfteler dinlendirilir. Odun kömürü yanan ızgarada normal ateşte köfteler pişirilir. Köfte ile ateş arasında yaklaşık 10 cm mesafe olmalıdır.

Ödemiş Köftesi Tarifi

Coğrafi mahreçli meşhur Ödemiş Köftesi tescile göre gerekli malzemeler nelerdir ve nasıl yapılır kısaca paylaşalım.

Gerekli malzemeler:

• 1 kg dana kıyma
• 1 kg irmik
• 5-8 g tuz
• 3 g kimyon
• 3 g karabiber
• 4 g kekik
• Yeteri kadar tereyağı
• Yeteri kadar tatlı toz biber
• Taze ekmek

Yapılışı:

• Yumuşak ve yağlı etler kıyma yapılır ve homojenize hale getirilir.
• İrmik ve baharatlar karıştırma kabına alınır.
• İrmik, baharatlar ve kıyma karıştırılarak yoğurma işlemine başlanır.
• Yoğurma işlemine irmik belli olmayacak hale gelene kadar devam edilir. Harç en az 5 ila 8 dakika yoğurulur.
• Hazırlanan köfte harcı yavaş devirde çalışan kıyma makinesine alınır. Kıyma makinesinin ağzına köfte hunisi takılır.
• Kıyma makinesinden silindir şeklinde 14-15 cm uzunluğunda köfteler çıkarılır ve bir tepsiye dizilir.
• Hazırlanan köfteler, soğuk havada ortalama 0-4 ℃’de en az 8 ila 12 saat dinlendirilir.
• Dinlenen köfteler, odun ateşinde ızgarada pişirilir. Pişen köfteler 9-11 cm kadardır.
• Servis işlemine geçilir.

Ödemiş Köftesi nasıl servis edilir?

Ödemiş Köftesi’nin kendine has bir servis şekli vardır. Servis için şunlar hazır edilir;

• Kalaylanmış bakır tabak
• Tereyağı
• Tatlı kırmızı toz biber
• Ekmek
• Yancılar (közlenmiş biber ve hafif közlenmiş domates)

Servis aşamasında eritilmiş tereyağına kırmızı tatlı toz biber eklenir. Ekmek ikiye ayrılır ve içi açılır. Ekmeğin iç kısmı tatlı toz biberli eritilmiş tereyağına bandırılır ve ısıtılır. Kırmızılaşan ve tereyağını da emen ekmek dilimlere ayrılır ve servis tabağına alınır.

Pişen köfteler hızlıca kırmızı toz biberli erişmiş tereyağına batırılır ve hafif soslanması sağlanır. Ardından ekmeklerin üzerine özenle yerleştirilir.

Izgarada pişirilen yeşil biber, tereyağında veya ızgarada yumuşatılan 3-4 domates dilimi köftenin yanına yerleştirilir. İstenirse maydanoz serpilir.

Izgara yeşil biber ve domates genellikle mevsiminde ikram edilirken soğan piyazı köftenin yanında sıklıkla getirilir.

Tercihe göre kurutulmuş acı biber veya biber turşusu da yanında istenebilir.

Ayran eşliğinde afiyetle yenir.

Ödemiş Köftesi nasıl yapılır?

Sunumu ve lezzeti ile oldukça ilgi çeken Ödemiş Köftesi’nin sırrı içeriğinde. Harcına kıymayı tutması için ekmek içi veya galeta unu yerine irmik konur. Yerken irmik belli olmaz ama köfteye eşsiz bir lezzet katar. Tereyağlı kırmızı toz biberli ekmek de bu lezzeti gerçekten tamamlıyor.

Genelde döş etinden hazırlanan kıymaya sadece irmik ve tuz atılır. Ancak hazırlayan ustanın tercihine göre baharat ve soğan ilavesi yapılır. Baharat olarak kimyon, karabiber ve kekik tercih edilirken rendelenmiş soğanın suyu sıkılarak kendisini köfteye eklenir. Soğan suyunun eklenmesi pek tercih edilmiyor.

Kıyma, irmik ve baharatlar iyice yoğrulduktan sonra uzun silindir şeklinde köfteler yapılır ve mümkünse 12 saat ila bir gün dinlendirilir. Dinlenen köfteler daha lezzetli olacaktır.

Odun ateşinde ızgarada, ızgara tavada veya teflon tavada köfteler pişirilir. Diğer taraftan ekmek hazırlanır. Ekmek dikdörtgen şeklinde kesilir. Tereyağı eritilir. İçine kırmızı tatlı toz biber eklenir ve tereyağı ile karıştırılır. Ekmekler kırmızı biberli tereyağında ıslatılır ve servis tabağına alınır. Tatlı toz biberli tereyağlı karışıma köfteler atılır ve hem soslanması hem de yağlanması sağlanır. Köfteler ekmeğin üzerine yerleştirilir. Varsa közlenmiş biber ve domates dilimleri eklenir.

Aşağıdaki YouTube videosundan Ödemiş Köftesi’nin pişirme ve sunma aşamalarını görebilirsin.

Evde Ödemiş Köftesi yapılışı

Bu lezzetli köfteyi evde de yapabilirsin. Bunun için gereken malzemeler şunlar:

• 750 g yağlı kıyma (dana kaburgadan veya ön koldan)
• 1 bardak irmik
• 1 tatlı kaşığı tuz
• 1 tatlı kaşığı karabiber
• 1 tatlı kaşığı kimyon
• 1 tatlı kaşığı kekik
• 1 orta boy soğan
• 2 tatlı kaşığı kırmızı tatlı toz biber
• 3 yemek kaşığı tereyağı
• 1 bütün ekmek
• Birkaç yeşil biber
• 2 domates

Ödemiş Köftesi’nin yapılışı:

1. Öncelikle soğanı rendeleyip suyunu sıkın.
2. Kıymayı, irmiği, rendelenmiş soğanı ve baharatları bir kaba koyun.
3. Tüm malzemeler özleşene dek yoğurun. İrmik belirsiz hale gelsin.
4. Elinizi hafifçe ıslayın, harçtan biraz alın, kesmen tahtasından veya tezgahtan destek alarak silindir (ince boru) şeklinde köfteler yapın. Elinizi ıslatıp etin yumarlamaya başladığınızda silindir şeklini almaya başladığını fark edeceksiniz.
5. Eşit uzunluklarda köfteler yapın.
6. Vaktiniz varsa köfteleri en az 12 saat dolapta üstü kapalı bir şekilde dinlendirin. İdeal olanı 24 saat bekletmek.
7. Döküm tavaya veya bir kızartma tavasına çok az miktarda tereyağı ekleyin. Sıvı yağda kullanabilirsiniz. Fırça yardımıyla yağı tüm tavaya yayın. Köfteleri kızartmaya başlayın.
8. Başka bir tavada veya ocağınızda biberleri közleyin. Dilimlediğiniz domatesleri hafif yumuşatın.
9. Ekmeği dörde bölüm. Önce ikiye ardından diklemesine tekrar ikiye bölün. 4 tane üçgen ekmek parçası yapın.
10. Tavanızın büyüklüğüne göre 1 veya 2 kaşık tereyağı eritin. Üstüne 1 tatlı kaşığı tatlı toz biberi serpin. Yağla hızlıca karıştırın.
11. Ekmeklerin iç yüzleri biberli yağ karışımına gelecek şekilde yerleştirin. Eklemelerin üstüne bastırarak bu kırmızı yağı çekmesini sağlayın. Ekmeğin miktarına göre tereyağı ve tatlı toz biber ekleyerek tüm ekmekleri yağlayın.
12. Servis tabağına almadan önce ekmeği daha küçük dilimlere ayırın ve tabağa altlık olarak yerleştirin.
13. Kalan tereyağını ve tatlı toz biberi tavaya döküp karıştırın. Köfteleri bu yağda tekrar gezdirin. Dilerseniz bu yağı sonradan köftelerin üstüne dökebilirsiniz.
14. Ekmeklerin üstüne köfteleri yerleştirin. Yanına bir tane közlenmiş biber ve birkaç domates dilimi koyun.
15. Zevkinize göre yanına sade soğan, sumaklı soğan veya maydanozlu soğan piyazı yaparak afiyetle yiyin. Yanında elbette en güzel içecek ayran.

Evde Ödemiş Köftesi yapılışını görmek için bu YouTube videosunu izleyebilirsin. 

Ödemiş Kebabı

Ödemiş Kebabı, günümüzde bilinen adıyla Ödemiş Köftesi, mazisi çok geçmişe dayanan bir lezzet. Ödemişliler, bu köfteye kebap gözüyle baktıkları için Ödemiş Kebabı olarak da adlandırmaktadır.

Ödemiş Kebabı’nın en özel kısmı, tatlı toz biberde yağlanan taze ekmekle ikram edilmesidir. Ödemiş’in süt ürünleri çok kaliteli olduğundan tereyağları da bir başka lezzetlidir. Bu yağlı ekmek köfteye ayrı bir tat verir ve harika bir görsellik katar.

Ödemiş Kebabı ile ilgili birçok bilgiyi aşağıdaki YouTube videosunu izleyerek edinebilirsiz. Ödemiş’e gittiğinizde bu lezzeti nerelerde tadabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Ödemiş Köftesi nerede yenir?

Ödemiş Köftesi, gerçekten yerinde yenmesi gereken karakteristik yiyeceklerden biri. Bölgenin eti, tereyağı, ekmeği ayrı bir bütünlük sağlar. Kenti gezmeye gittiğinizde birçok yerde Ödemiş Köftecilerini ve kente nam salmış ustalarını bulabilirsiniz.

Ödemiş Köftesi’ni kent merkezine çıkan Mithatpaşa, Atatürk, Saraçoğlu, Cumhuriyet caddelerindeki restoranlarda afiyetle yiyebilirsiniz.

Dostol, Hurşit ve Beyaz gibi birçok kebap salonunda Ödemiş Köftesi’ni afiyetle yiyebilirsiniz.

Yazarın Notu:

Beyaz Kebap Salonu, mesleğe yıllarını vermiş Mehmet Usta tarafından işletilmekte. Yıllardır mekan aynı ve değişiklik yapmamış. Salaş ve lezzetli mekanlardan biri.

İzmir’de Ödemiş Köfte nerede yenir?

İzmir’de Ödemiş Köfte tabii ki doğduğu yer olan Ödemiş’te yenir. Ödemiş’e gitmeye vakti olmayanlar Kemeraltı, Alsancak, Yenişehir, Bornova gibi semt ve ilçelerinde bu lezzeti tadabilirsiniz.

Aklınızda Bulunsun

Baharatlı ızgara köfteyi seviyorsanız keyif alarak yiyeceğiniz bir köfte çeşidi. Tatlı toz biberli yağlı ekmek köfteyi yerken daha fazla keyif almanızı sağlıyor. Bu köfte için kırmızı tatlı toz biberli tereyağlı ekmek olmazsa olmazdır. Evinizde yaparken mutlaka irmik kullanmalısınız. Soğan ve baharat kullanıp kullanmamak sizin tercihiniz. Ödemiş’e yolunuz düşerse bu lezzeti tatmayı unutmayın.

Kaynaklar:
1. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/3f7110a3-bae7-4da2-9809-6a725434bc9f.pdf
2. https://izmir.ktb.gov.tr/TR-294216/odemis-koftesi.html
Sorumluluk Reddi:
Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir reklam, kesin bilgi ve tavsiye içermez. Tarifi yapmak kişinin kendi sorumluluğundadır. Damak tadının kişiden kişiye değişebileceği unutulmamalıdır.