Tire Köftesi, coğrafi işaret almış adıyla Tire Şiş Köftesi, İzmir’in şirin ilçesi, süt ve süt ürünleriyle ünlü Tire’ye özgü bir köfte türü. Pişirme tekniği, sunumu ve lezzeti ile Türkiye’de tadılması gereken meşhur köftelerden biri.
Kökeni 1900’lü yıllara değin uzanan Tire Şiş Köfte, 2021 yılında mahreç işareti almış coğrafi işaretli ürünler arasında yere alan bir lezzet. Geçmişten gelen, ustadan ustaya geçen tarifiyle çokça yenilen bir köfte. Yerel halk arasında Tire Kebabı şeklinde de söyleyen olmakla birlikte esasen Tire Köfte, Tire Köftesi, Tire Şiş Köfte olarak anılmaktadır.
İçindekiler
Tire Şiş Köfte Özellikleri
Tire Şiş Köfte’nin kendine has ayırt edici özellikleri vardır. Diğer köftelerden ayırt edici özelliklerinden kısaca bahsedelim.
- Dana veya sığır etinden yapılır.
- Yağ oranı en fazla %20 (et protein oranı en fazla %16) olmalıdır.
- Etler kıyma makinesinde (3 veya 3,5’luk süzgeçte) 2 kez çekilir.
- Tuz oranı %2.
- Un kullanılmaz veya en fazla %2 oranında buğday unu ilave edilebilir.
- Harca baharat katılmaz.
- Ön pişirme yapılır.
Tire Köfte nasıl pişirilir?
Ön pişirme işleminde ince uzun hale getirilen köfteler, 50 cm uzunluğunda 5 mm kalınlığında krom kare şişlere dizilerek odun ateşindeki ızgarada pişirilir. Ön pişirmeden geçen köfteler şişlerden çıkarılır ve oda sıcaklığında soğuyuncaya dek bekletilir. 0 ila 4 derece dolaplarda 16-24 saat dinlendirilir.
Müşteriye sunulmadan önce bakır tavalarda tereyağın içinde ikinci kez pişirme işlemi yapılır.
Tire Köftesi Tarifi
Coğrafi mahreç alan Tire Köftesi’nin nasıl yapıldığını adım adım anlatalım.
- %20 yağlı dana etinin, sinir ve zarları temizlenir.
- Temizlenen ete %2 oranında tuz ve un ilave edilir.
- Etler kıyma makinesinden 2 kez çekilir.
- Kıyma 16 ila 24 saat dinlenmeye bırakılır.
- Dinlenmiş olan kıyma tekrar kıyma makinesinden çekilir.
- Kıyma, ince uzun köfte haline getirilir ve krom şişlere dizilir.
- Köfteler, odun ateşindeki ızgarada içi ısısı 72⁰ olana dek ön pişirme yapılır.
- Pişen köfteler oda sıcaklığında soğutulur ve 16-24 saat dolapta (0-4 derecede) dinlendirilir.
- Sunum yapılmadan önce tereyağlı bakır tavalarda köfteler yeniden pişirilir.
- Sunum tercihine göre tabağa yerleştirilerek servis edilir.
Tire Köftesi nasıl servis edilir?
Tire Köftesi 3 farklı şekilde servis edilir:
- Tereyağlı sade: Bakır tavada bol tereyağında pişirilen köfteler sıcak sıcak servis edilir.
- Tereyağlı domatesli: Köfteler bakır tavada tereyağında domates eşliğinde pişirilir. Köftenin üzerine bu domates sosu dökülür.
- Tereyağlı domatesli yoğurtlu: Bakır tavada tereyağında domates eşliğinde pişirilen köfteler, yoğurt bulunan servis tabağına yerleştirilir. Üzerine domates sosundan ve tereyağından eklenir.
Tercihen köftenin üzerine kıyılmış maydanoz serpilir.
Köfte ile birlikte sade olabileceği gibi tereyağı ve kırmızı toz biberle lezzetlendirilmiş ekmek veya tırnaklı küçük pide de ikram edilebilir.
Yanında ayran, salata, közlenmiş biber veya acı biber tercih edilebilir.
Tire köfte nasıl yapılır?
Ünlü Tire Köftesi, malzeme açısından oldukça sade olsa da pişirme ve sunum açısından biraz zahmetlidir. Köftenin lezzeti sadece etten değil; tereyağı, domates ve yoğurt gibi tamamlayıcı unsurlardan gelir. Malzeme olarak sadece et ve tuz içeren Tire Köftesi iki kez pişirilir. İlk pişirmede odun ateşinde ızgara edilir ve tütsülenir. Tereyağında ikinci kez pişmesi nedeniyle lezzeti artar. Ayrıca şişlere dizilmesi nedeniyle klasik köfteden ayrılır.
%20 yağlı olan et, %2 oranında tuz ve un ilavesiyle iki kez çekilir. Bir gün dinlendirilen kıyma, tekrar çekilir ve yoğrulur. Şişlere kolayca dizilebilecek hale gelene kadar kıyma yoğrulur. Köfteler ince uzun hale getirilir ve şişlere geçirilir. Odun ateşindeki ızgarada köfteler pişirilir ve soğumaya bırakılır. Soğuyan köfteler bir gün buzdolabında veya soğuk hava deposunda bekletilir. Bu aşama ürün hemen yapılmayacak ise dondurmak mümkündür.
Tavada tereyağı eritilir, şişten çıkarılan köfteler, tavaya eklenir. İçine domates eklenir. Tereyağının ve domatesin köfteye nüfuz etmesi beklenir.
Tire’de yapılan genel sunum açısından yoğurtlu servis tabağına köfteler dizilir. Üzerine köfteninde piştiği domates sosu eklenir. Sıcak tereyağı gezdirilir. Üzerine kıyılmış maydanoz serpilir. Altta yoğurt, ortada köfteler, üstte domates sosu ve üzerinde de kıyılmış maydanoz ile servis edilir. Yanına kırmızı toz biberli tereyağında soslanmış ekmek veya pide ikram edilir.
Tire Köftesi’nin lezzeti aslında yörede yetişen hayvanları etleri, üretilen tereyağı ve yoğurdun lezzetinden gelir.
Ev ortamında aslına uygun şekilde nasıl yapabileceğini görmek için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.
Evde Tire Köfte yapımı
Evde Tire Köfte yapımı aslında zor değil ancak köfteye aromasını veren ön pişirme sırasında odun ateşinin katmış olduğu lezzeti evde yakalamanız zor olabilir. Bir de iyi bir tereyağı ve yoğurt bulmanız şart. Domatesin mevsimine de dikkat etmelisiniz.
Şimdi orijinal tarifine göre ev ortamında Tire Köftesi nasıl yapılır adım adım değinelim. Önce malzemeler:
- 1 kg iki kez çekilmiş %20 yağlı tercihen dana kaburgasından kıyma.
- 20 g tuz (tepeleme bir yemek kaşığı)
- 20 g un (tepeleme bir yemek kaşığı, tercihen galeta unu, ekmek unu veya irmik)
- 200 g tereyağı (yaklaşık 5-6 kaşık tereyağı)
- 5 orta boy domates
- Biraz maydanoz
- Yeteri kadar yoğurt (tercihen süzme yoğurt)
- Yeteri kadar çöp şiş
Yapılışı:
- Kıymayı, tuzu ve unu bir kaba alıp iyice yoğurun. Orijinal tarifte köfte harcında baharat bulunmaz ancak arzu ederseniz az miktarda karabiber ve kimyon ilavesi yapabilirsiniz.
- Köftenin daha lezzetli olmasını sağlayacağından kıyma harcını mümkünse bir gün bekletin. En azından birkaç saat dolapta dinlendirin.
- Kıymayı ince uzun bir şekilde yapıp çöp şişlere geçirin.
- Elektrikli ızgarada, döküm tavada veya fırında köftelerini pişirin. Teflon tavada orta ateşte sık sık çevirerek de pişirebilirsiniz.
- Köfteleri pişirdikten sonra şişlerden çıkarın ve soğumasını bekleyin.
- Domateslerin kabuğunu soyup ince ince doğrayın.
- 1-2 yemek kaşığı tereyağını sos tavasında eritin. Üstüne domatesleri ekleyin. Domatesleri biraz sulu kalacak şekilde sos kıvamına getirin. Arzu ederseniz bir miktar tuz atabilirsiniz.
- 4-5 yemek kaşığı tereyağını tavada kızdırın. Soğumaya bıraktığınız köfteleri tavaya ekleyin. Tereyağında birkaç tur gezdirin ve iyice ısınmalarını sağlayın ama yakmamaya özen gösterin.
- Arzunuza göre servis tabağına yoğurdu yayın veya tabağın bir kenarına koyun.
- Bir miktar bırakarak domates sosunu tabağa koyun. Köfteleri sosun üzerine yerleştirin. Kalan domates sosunu ve tereyağını köftelerin üzerinde gezdirin.
- Maydanoz serperek servis edin. Ekmek veya pide ile afiyetle yiyin.
Tire Köftesi nerede yenir?
Tire Köftesi başta İzmir ve Tire olmak üzere bugün Ege’nin birçok kentinde yapılmaktadır. Kendi köftesini hazırlayıp satanların dışında soğuk zincir vasıtasıyla hazır Tire Köftesi’ni usulüne göre pişirip servis eden mekanlar da vardır.
İzmir’de birçok lezzeti bir arada bulabileceğiniz Kemeraltı’nda ve Bornova Ayakkabıcılar Sitesi gibi birçok semtte Tire Köftesi yapan mekanları bulabilirsiniz.
Tire’de Tire Köfte nerede yenir?
Tire’de Tire Köftesi yemek isterseniz birçok mekan bulabilirsiniz. Merkezde büyük AVM’nin civarında, Tire Belediyesi hizmet binasının etrafında, Türkocağı Caddesi gibi birçok ara sokak ve cadde üzerinde köfteciler bulabilirsiniz. Lokantaları birçoğunun menüsünde zaten Tire Köftesi yer alır. Gitmeden önce mekanla ilgili yorumlara bakarak fikir edinebilirsiniz. Tire’yi keşfetmeye gittiğinizde ilçe merkezindeki bazı mekanlar sizi zaten köfte yemeniz için davet edecektir.
Tire Köftesi Arda’nın Mutfağı
Ünlü şef Arda Türkmen, sevilen yemek programı Arda’nın Mutfağı’nda Ramazan tariflerinde Tire Köftesi’ne yer vermiş. Arda Şef’in yorumuyla Tire Köftesi Arda’nın Mutfağı programında nasıl yapılmış öğrenmek için bu YouTube videosunu izleyebilirsin.
Aklınızda bulunsun
Tire Köftesi’ne lezzetini veren yöreye ait tereyağı ve yoğurttur. Baharatlı köfteleri sevenler için Tire Köftesi biraz yavan ve sıkı gelebilir ancak köfte, tereyağı, domates ve yoğurt bir bütün halinde yenildiğinde daha lezzetli hale gelir. Tire Köftesi’ni yerinde yemek makbuldür. Özellikle yazın domatesin lezzetlendiğinde tatmak da fayda var. Tire Köftesi yemişken yemeğin ardından kara dutlu lor tatlısını yemeyi ihmal etmeyin. Tire’de birçok mekanda bu tatlıyı bulabilirsiniz. Afiyetle…
Kaynaklar:
1. https://izmir.ktb.gov.tr/TR-283231/tire-sis-kofte.html
2. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/f38866dc-a442-4f98-a0f9-573f9af8606b.pdf