Uşak Ebem Köftesi: Maziden Gelen Doyumsuz Lezzet

Ulubey Kanyonu gibi doğal güzelliklerin yanı sıra Karun Hazinelerinin de bulunduğu Uşak, zengin bir mutfağa sahip. Uşak Ebem Köftesi, bu mutfağın önemli yöresel lezzetlerinden biri. Yapılışı ve sunumu itibarıyla bildiğiniz köftelerden farklı.

Mazisi çok eskiye dayanan bu köfte, Uşak Köftesi, Uşak Ebem Köftesi, Ebem Köftesi ve Ulubey Ebem Köftesi olarak adlandırılmakta. Köftenin adı Uşak’ta babaanne, nine, anlamında kullanılan “ebe” kelimesinden gelmekte. Eski dönemlerde ebeler evin büyüğü sayılırmış.

Ebeler, zorlu zamanlarda, özellikle yokluk döneminde, evdekileri ve eve gelen misafirleri aç bırakmamak ve iyice doyurmak için un gibi malzemeleri bolca kullanarak köfteyi çoğaltırlarmış. Ayrıca ebeler, eskiden köftenin kıymasını döverek hazırlıyorlarmış. Bu nedenlerden ötürü zamanla bu köftenin adı Ebem Köftesi olarak anılmaya başlanmış.

Uşak Ebem Köftesi özellikleri

Ebem Köftesi, kendine has özellikleriyle diğer köftelerden ayrılır. Şimdi kısa kısa Uşak Ebem Köftesi’nin ayırt edici özelliklerine bakalım.

• Orta yağlı dana eti ile yapılır
• Eski usulde et, bıçak arası arası kıyma yapılır ve sonrasında hafifçe dövülür.
• Günümüzde genellikle iki kez çekilmiş orta yağlı kıyma ile yapılır.
• Bağlayıcı olarak un eklenir.
• Baharat olarak karabiber kullanılır.
• Soğan ve yumurta içerir.
• Ön pişirme işlemi yapılır ve esasen yağda kızartılır.
• Servisinde karabiber ve tuz kullanılır.

Bu eşsiz köfteyi bir de yöre kadınlarından keşfedin:

Uşak Ebem Köftesi tarifi

Bu meşhur yöresel lezzetin nasıl yapıldığına dair temel bilgileri paylaşalım. Yapan kişinin zevkine göre malzeme seçiminde, oranlarda ve sunumda ufak tefek değişiklikler olabilir. Ancak temel olarak Ebem Köftesi tarifi şu şekildedir:

Gerekli malzemeler:

• 1 kilo dana kıyma (tercihen orta yağlı, bıçak arası kıyma da olabilir)
• 400 gram kuru soğan (rendelenmiş)
• 18 gram karabiber
• 25 gram tuz
• 2 adet yumurta
• 1 paket hamur kabartma tozu veya 10 gram karbonat
• 120 ila 400 gram civarı un (alabildiği kadar)
• 200 ml su (un miktarına bağlı olarak)
• Kızartmak için sıvı yağ

Bazı tariflerde 30 gram civarında yoğurt, 1 tutam maydanoz, zevke göre baharat (kimyon, pul biber vb.), daha fazla yumurta ve un eklendiği görülmektedir. Damak tadına veya yapan kişinin tercihine göre malzemeler ve oranları değişebilir.

Yine yöreye ait Etli Döğme, yapılış ve malzeme yönünden oldukça benzerlik taşır. Bu nedenle nane, sarımsak ve acı toz gibi biber Etli Döğme malzemeleri, Ebem Köftesi’ne de eklenebilmektedir.

Yapılışı

1. Etler bıçak arası yapılacaksa ince kıyılır ardında bir miktar dövülerek iyice yumuşaması sağlanır. Dövme işlemi taşta veya tahtada bir tokmak aracılığıyla yapılabilir.
2. Kıyma ve diğer malzememeler bir kaba alınarak biraz karıştırılır. Ardından un ilave edilerek yoğurma işlemine başlanır.
3. Kullanılan un miktarına bağlı olarak bir miktar su eklenir.
4. Cıvık olmayan, özdeşleşmiş bir köfte hamuru elde edilinceye kadar en az 10 dakika yoğrulur. Ele yapışmayan, kolay açılabilecek sertlikte bir hamur olmalıdır.
5. Hamur, un serpilmiş tezgaha alınır ve 150 gramlık bezelere (avuç içine sığacak) bölünür. Üzerlerine hafifçe un serpilir.
6. Bezeler, un serpilmiş tezgaha alınır. 25-30 cm çapında daire (tava boyu) büyüklüğünde, 3-4 mm inceliğinde olacak şekilde oklava yardımıyla açılır.
7. Bezeler açıldıktan sonra pişirme işlemine geçilir.

Nasıl pişirilir?

Açılan köftelere, yağı çok çekmemesi için mühürleme işlemi yapılır. Bu ön pişirme işlemine yöre ağzıyla korkutma (tepitme) denir. Bunun için boş bir tava ısıtılır. Köfteler, ısınan tavada bir iki dakika alt üst hafifçe mühürlenir.

Mühürlenen (korkutulan) köfteler, derince kızgın yağın içine atılır ve bir iki dakika alt üst edilerek yakmadan kızartılır. Kahverengimsi güzel bir renk elde edilir. Fazla yağları süzülerek kesme tahtasına alınır.

Bütün köfteler kızartıldıktan sonra servis aşamasına geçilir.

Nasıl servis edilir?

Kızartılan köfteler üst üste konur. Önce ortadan ikiye (yarım ay) sonra tekrar ortadan ikiye kesilerek dörde bölünür. Servis tabağına alınır.

Köftelerin yanına tuz ve karabiber konur. Ayrı ayrı konabileceğini gibi karıştırılarak da konabilir. Yörede bu köfte, tuza, özellikle karabibere bandırdıktan sonra yenir.

Yanında istenirse yoğurt, domates ve salatalık söğüş veya yeşil salata ikram edilebilir. Ayrıca ayran tercih edilebilecek en iyi içeceklerden biri.

Evde Ebem Köftesi nasıl yapılır daha iyi anlamak için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz:

Ebem Köftesi nasıl yapılır?

Bu lezzetli köfteyi siz de evinizde kolayca yapabilirisiniz. Hazırlama ve pişirme tekniği açısından bir tık zahmetli olsa da oldukça doyurucu olacağından severek tüketebilirsiniz.

Uşak Ebem Köftesi, Ulubey usulü nasıl yapılır kısaca değinelim. Önce gerekli mazlemelere ve sonrasında yapılışına bakalım.

Malzemeler:

• 700 gram dana kıyma
• 1 adet yumurta
• 1 büyük baş soğan
• 5-6 su bardağı un
• 1 çay kaşığı karbonat (toz soda) veya 1 paket kabartma tozu
• 1 tatlı kaşığı karabiber
• 1 tatlı kaşığı tuz
• 1 bardak su
• Kızartmak için sıvı yağ

Yapılışı:

• Bir kabın içine kıymayı, rendelenmiş soğanı, yumurtayı, karbonatı (kabartma tozunu), tuzu ve karabiberi koyup karıştırın.

• Karışıma unu ve bir bardak suyu ekleyerek özlü bir hamur elde edene kadar yoğurun.

• Hamuru avuç büyüklüğünde bezelere ayırın. Bezeleri un serpilmiş bir tezgaha alın ve üzerlerini biraz unlayın.

• Oklava yardımıyla bezeleri, hamur açar gibi açın. Tavanızın büyüklüğüne göre veya tatlı tabağı büyüklüğünde bezelerinizi açabilirsiniz.

• Açtığını köfte hamurlarını bir ön pişirime, mühürleme, işleminden geçireceğinizden yağ koymadan tavanızı ısıtın.
• Isınan yağsız tavada köfteleri alt üst ederek bir iki dakika hafif renk alana dek kızartın. Köfteleri yakmamaya özen gösterin.
• Bir başka tavaya, köftelerinizi batırabileceğiniz kadar ancak üstünü aşmayacak şekilde yağ ekleyin. Yağı kızdırın. Bu aşamadan sonra kızgın yağla pişirime yapacağınızdan dikkatli olun!
• Kızgın yağın olduğu tavada mühürlediğiniz köfteleri tek tek kızartın. Bir iki dakika alt üst ederek kızartmak yeterli olacaktır. Köfte renginin değişimini gözlemleyin ve yakmamaya özen gösterin.

• Yağını süzerek köfteleri alıp havlu kağıt serili kesme tahtasına koyarak fazla yağlarını atmalarını sağlayın.
• Tüm köfteleri pişirdikten sonra üst üste dizin. Pizza keser gibi 4 eş dilime ayırın.
• Kestiğiniz köfte dilimlerini servis tabağına alın. Yanına tuz ve karabiber koyarak ikram edin. Bu köftenin özellikle karabibere banılarak yendiğini unutmayın!
• Zevkinize göre yeşillik, domates veya mevsim salata ile tabağınızı süsleyebilirsiniz. Afiyet olsun.

Ebem Köftesi nerede yenir?

Ebem Köftesi, Uşak’ın sevilen lezzetlerinden biridir. Evlerde yapılan bu lezzet, restoran ve kafelerde de yapılıp satılmaya başlanmıştır. Bu lezzeti Uşak’ta denemeniz mümkün.

Uşak’ta deneyebileceğiniz mekanlar:

• Kanyon Gurme (Cumhuriyet, merkez, gitmeden önce arayın)
• Halime Abla Döndürme Evi (Cumhuriyet, merkez, yola yakın, gitmeden önce arayın)

İzmir’de deneyebileceğiniz mekanlar:

• Ulubey Unlu Mamulleri ve Cafe (Bayraklı, gitmeden önce arayın)

Ebem Köftesi nerenin?

Ebem Köftesi, Uşak’a ait bir lezzet olarak kabul edilmektedir. Ancak Ebem Köftesi’nin çıkış yeri Uşak’ın Ulubey ilçesidir.

Aklınızda bulunsun

Uşak Ebem Köftesi, restoranlardan çok evlerde yapılan bir lezzettir. Dolayısıyla dışarıda tatma şansınız çok olmayabilir. Uşaklı bir komşunuzdan yapmasını rica edebilirsiniz. Ayrıca Uşak’ta ve diğer yerlerde bu köfteyi yapan yöresel mutfak işletmelerine gitmeden önce iletişime geçmeyi unutmayın. Her zaman satılmayabilir. Karabibere ve tuza banarak yemeyi siz de deneyebilirsiniz. Lezzet açısından ekmek arası köfteyi veya kıymalı hamur işini andırır. Kendiniz yapmayı denerseniz malzemeleri (un, yumurta, baharat vb.) kendi zevkinize göre değiştirebilirsiniz. Şimdiden afiyet olsun…

Kaynaklar:
1. https://www.researchgate.net/profile/Esref-Ay/publication/326730039_Ulubey_Usak_Yoresel_Yemeklerinin_Gastronomi_Turizmi_Acisindan_Degerlendirilmesi_-
2. https://dokuman.zafer.gov.tr/uiassets/filemanagement/B%C4%B0LG%C4%B0BANKASI/usak/usak-yoresel-yiyeceklerinin-gastronomik-acidan-tespiti-markalasma-girisimcilik-ve-istihdama-katkilarinin-arastirilmasi.pdf
3. https://usak.ktb.gov.tr/TR-295596/ebem-koftesi-meatball-of-midwife.html
4. https://www.instagram.com/munisin_fusyamutfagi
Sorumluluk Reddi:
Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Aksi belirtilmedikçe herhangi bir reklam, iş birliği, kesin bilgi ve tavsiye içermez. Tarifi yapmak kişinin kendi sorumluluğundadır. Tariflerde alerjen içerikler olabilir, buna dikkat edilmelidir. Damak tadının kişiden kişiye değişebileceği unutulmamalıdır.